แนวคิดของการก่อตั้งสถาบันคึกฤทธิ์
มูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้น้อมนำพระราชเสาวนีย์ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงพระกรุณาพระราชทานแนะแนวทางให้มูลนิธิฯ หาวิถีทางที่จะเก็บรักษาปัญญาของศาสตราจารย์ พลตรี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช เพื่อให้อนุชนรุ่นหลังสามารถศึกษาได้อย่างเป็นรูปธรรม มูลนิธิฯ จึงดำเนินตามพระราชเสาวนีย์ ด้วยการตั้งเป็นโครงการสร้างสถาบันคึกฤทธิ์ขึ้น
สถานที่ตั้ง คือ ทุ่งมหาเมฆเป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่ ที่สร้างสวนเฉลิมพระเกียรติ ในวโรกาสมหามงคลยิ่งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ๘๐ พรรษา ซึ่งเป็นนโยบายของรัฐบาลที่ให้สร้างสวนเฉลิมพระเกียรติฯ ขึ้นในทุกจังหวัด และพื้นที่ทุ่งมหาเมฆเป็นพื้นที่ที่จัดสร้างสวนเฉลิมพระเกียรติฯ ของกรุงเทพมหานคร ที่ดินเป็นที่ราชพัสดุ อยู่ในความดูแลของกรมธนารักษ์ กระทรวงการคลัง และอยู่ไม่ห่างจากบ้านของม.ร.ว.คึกฤทธิ์ (บ้านซอยสวนพลู) มากนัก
กรมธนารักษ์เป็นผู้ดำเนินการและรับผิดชอบดูแลสวนเฉลิมพระเกียรติฯ และแบ่งพื้นที่บางส่วน ให้มูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และกองทุนสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เช่าพื้นที่สร้างอาคาร แล้วทำข้อตกลงไว้ร่วมกันว่ามูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ฯ และ สสส. จะเป็นผู้ทำกิจกรรมเสริมให้สวนเฉลิมพระเกียรติฯ มีคุณค่าและมีชีวิตชีวาขึ้นมา
สถาบันคึกฤทธิ์ จะเป็นแหล่งรวบรวมผลงานและจัดกิจกรรมเผยแพร่เกียรติคุณศาสตราจารย์ พลตรี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช โดยในอาคารสถาบันฯ จะจัดแสดงนิทรรศการ ประวัติ ผลงานและเน้นความสัมพันธ์ระหว่างม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมชกับสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยเฉพาะพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช จัดกิจกรรมเพื่อส่งเสริมความสัมพันธ์ ของคนในชุมชนโดยรอบ กับสถาบันพระมหากษัตริย์ และอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทยในด้านต่างๆ
ชุมชนทุ่งมหาเมฆเป็นชุมชนขนาดใหญ่ ที่มีจำนวนประชากร โดยเฉพาะเยาวชนเป็นจำนวนมาก มูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ฯ จึงเห็นเหมาะสมที่จะเป็นอีกหน่วยงานหนึ่ง ที่จะสามารถทำกิจกรรมเพื่อเยาวชนในชุมชน ให้มีความรู้ความเข้าใจปรัชญา แนวความคิดและที่สำคัญที่สุด คือ ความรักและหวงแหนในความเป็นไทย ที่หมายรวมถึงทุกสิ่งทุกอย่างที่เป็นชาติไทย
